Chấtlượng quả thường được đánh giá qua 4 đặc điểm sau: kích cỡ quả, tỷ lệ đường,màu sắc và hương vị quả; và được quyết định bởi 3 yếu tố chính sau: ánh sáng,nước và phân bón, chất lượng bộ lá.
ü Ánh sáng, cây lê hấpthu ánh sáng tốt khi khoảng cách/mật độ trồng đảm bảo, cây được đốn tỉa đúngphương pháp.
ü Cung cấp nước vàphân bón, trong một số trường hợp cây không hấp thu tốt phân bón là do thiếu nước,bón phân không cân đối, không đầy đủ, độ chua của đất không phù hợp.
ü Chất lượng bộ lá:bón phân cân đối thúc đẩy diện tích lá đạt tối ưu, thúc đẩy cây lê sinh trưởng vàphát triển tốt.
2.1 Đốntỉa cho cây lê
Mục đích của việcđốn tỉa:
ü Đốn tỉa cây thànhhình tán như mong muốn và đảm bảo cây tập trung nuôi cành chính to khỏe.
ü Loại bỏ các cành vôhiệu, để cây thông thoáng, ánh nắng phân bố đều toàn bộ cây và không khí đượclưu thông đến tất cả các cành lá của cây.
ü Loại bỏ những cànhchết, cành yếu, cành thối và cành nhiễm bệnh khỏi cây. Đảm bảo cây khỏe mạnh,tăng cường sự cân bằng phát triển giữa các cành trên mặt đất và hệ rễ.
ü Không nên đốn tỉaquá nhiều, điều này sẽ khiến cho cây bị tổn thương và tập trung phát triển cànhlá và không ra hoa đậu quả.
Đốn tỉa cây:
ü Đốn tỉa cành: Khicây phát triển được 90 cm, thì tiến hành bấm ngọn để tạo cành khung. Khi câyphân cành, chọn 3 – 4 cành to khỏe đều về các hướng để lại, cắt tỉa các cànhcòn lại. Thông thường vào năm thứ 2 sau trồng chọn 3-4 cành cấp 1 để tạo bộkhung tán, mỗi cành cấp 1 để lại 2-3 cành cấp 2, vin cành tạo tán theo khunggiàn đã được định hình, hoặc vin cành theo góc 750 theo gốc. Vin cành vào cuốitháng 10 đầu tháng 11 khi cây vừa rụng lá, lưu ý vin cành bằng cách vặn hơixoay nhẹ không để bị gãy hoặc dập cành.
ü Khi cây được 3 – 4năm tuổi trở lên tiếp tục cắt tỉa, tạo tán. Hàng năm cần cắt tỉa các cành mọckhông đúng chỗ, tỉa các cành la, cành tăm để tập trung dinh dưỡng và kết hợp cắttỉa và vít cành giữ ổn định tán cây theo hướng hình phễu hoặc tán trung tâm.
ü Thời gian đốn tỉa:Thời gian thích hợp để thực hiện đốn tỉa là sau khi thu hoạch quả vào cuốitháng 9 - tháng 10, vì lúc này trao đổi chất trong cây bị giảm nên không bị ảnhhưởng đến cây trồng. Cắt tỉa những cành mang quả, cảnh tăm, cành già, cành sâubệnh, những cành mọc không đúng hướng hoặc vị trí. Quá trình cắt tỉa cành hạnchế không tỉa bỏ quá 15 % tổng số cành.
Hình dưới là minh họa cho việc tạo tán cho cây lê trong 3 năm đầu:
Ngoài ra, cây lêcòn yêu cầu một kỹ thuật đặc biệt khác, đó là vít cành.
ü - Vít cành: Đối vớicây lê việc vít cành gần như yêu cầu bắt buộc, nhất là đối với những giống cókiểu sinh trưởng thân thẳng đứng. Vít cành còn tạo bộ khung tán cây có dáng vữngchãi và diện tích ra lá mang quả tối ưu sau này đồng thời tăng sự phân hóa mầmhoa.
ü + Thời điểm vítcành: Kết hợp thời gian cắt tỉa và vít cành vào cuối tháng 9 đến tháng 10 khicây rụng lá hoàn toàn.
ü + Kỹ thuật vítcành: Đối với cây trong thời kỳ kiến thiết cơ bản, ở lần vít cành đầu tiên, lựachọn cành cấp 1, cấp 2 để vít. Khi vít cành, hướng các cành chính (cành khung)đều theo các hướng, vít một góc 75 – 800 so với thân chính. Thông thường dùngdây sợi hoặc dây thép ø 2 - 3 mm buộc cọc ghim xuống nền đất để cố định cành. Nếucó điều kiện có thể làm giàn bằng ống thép ø 27 để cố định cành (làm cách nàychi phí thường lớn). Các năm sau vít tiếp đến các cành cấp 3, cấp 4..., góc độvít cành tương tự như vít cành khung, đảm bảo tán cây cân đối và thông thoáng.Khi buộc dây ghim cành, ở vị trí buộc cành cây dùng miếng nhựa mềm hoặc cao suđể đệm tránh dây buộc thít chặt cành. Lê là cây sinh trưởng, phát triển chồi rấtmạnh nên hằng năm cần cắt tỉa kết hợp vít cành để tăng khả năng phân hóa mầmhoa.
ü Cố định dây ghéptrong khoảng 2 - 3 năm, khi cành đã ổn định và tạo thế cho tán cây có thể tháobỏ dây ghép.
ü * Lưu ý: Kết hợp cắttỉa cành với vít cành hằng năm để tạo tán cây cân đối đều các hướng. Giới hạnchiều cao cây khoảng 2,5 – 3 m để dễ chăm sóc, thu hoạch và phòng trừ sâu bệnh.
Kỹthuật ghép chồi hoa:
Lê là cây ăn quả ôn đới điển hình, phải trồngở những nơi có đủ độ lạnh cây mới phân hóa mầm hoa và ra quả. Để sản xuất lê ởcác vùng thấp, nơi có điều kiện nhiệt độ cao có thể áp dụng kỹ thuật sử dụngcác chồi hoa lê đã được phân hóa mầm hoa ở vùng có khí hậu lạnh và ghép vào gốcghép cây lê để cây có thể ra hoa, kết quả và cho thu hoạch. Công nghệ mới nàyđã được áp dụng đối với sản xuất lê công nghệ cao ở Đài Loan, Hàn Quốc, TrungQuốc và Nhật Bản.
*) Chọn chồi hoa lê:
Chồi hoa là chồi lê đã được phân hóa mầm hoatrong điều kiện có độ lạnh, thường
là ở các cây lê đã cho thu hoạch quả ở cácvùng núi cao. Đây là cành mẹ được sinh ra từ cành vụ Hè hoặc vụ Thu năm trước,trải qua mùa Đông (tháng 11 - 12) các cành này hình thành lên các mầm hoa và sẽnở thành hoa và hình thành quả vào tháng 1. Chọn chồi có các mầm đã phình to,chiều dài 5 - 10 cm, trên có 3 - 5 mầm hoa.
*) Bảo quản chồi hoa:
Chồi hoa sau khi cắt phải được ghép ngay, đểlâu tỷ lệ ghép sống sẽ thấp. Nếu phải
vận chuyển xa có thể cắt chồi dài 20 – 30 cm,để hom trong bẹ chuối, giấy bản hoặc vải, hàng ngày dấp nước lã 1 - 2 lần. Khighép loại bỏ những mắt ở đầu và cuối cành ghép có chồi hoa.
*) Kỹ thuật ghép
+ Dụng cụ ghép:
- Dao ghép phải bằng loại thép tốt, đủ độ cứng,tốt nhất là loại thép không gỉ, dao
phải được mài sắc để đảm bảo cắt mắt ghép,cành ghép phải phẳng, mịn, ngọt, không xơ và chính xác. Dao ghép tốt nhất là loạidao ghép Trung Quốc mài phẳng 1 bên để khi cắt vết cắt không bị vặn.
- Dây ghép nên dùng loại dây nilon tự huỷchuyên để ghép, vừa bền, chắc.
- Kéo cắt cành dùng để cắt cành ghép, gốcghép không bị dập nát.
+ Thời vụ ghép:
Thường ghép vào cuối tháng 12, đầu tháng 01khi mầm hoa đã nổi rõ và lá đã rụng
hết.
+ Chăm sóc cây gốc ghép:
Gốc ghép là các cây lê địa phương, lê dại,cây có tuổi 2 - 10 tuổi, được chăm sóc tốt, cắt tỉa để trên cây 1 - 5 cành cóđường kính 0,8 – 1,2 cm .
+ Kiểu ghép
Sử dụng phương pháp ghép nêm hoặc ghép áp.Thao tác cụ thể như sau:
- Làm vệ sinh gốc ghép, cắt bỏ bớt cành phụ,gai ở đoạn cành phía dưới chỗ ghép.
Làm sạch cỏ vườn, bón phân dễ tiêu, tưới nướcđể cây chuyển động nhựa tốt. (nên để lại những lá mọc ở gốc ghép nhằm tiếp tụccung cấp dinh dưỡng cho cây ghép sau khi ghép) .
- Dùng kéo cắt cành cắt ngang gốc cành ghép,chẻ dọc gốc ghép theo chiều từ trên
xuống dưới dài 2 – 3 cm. Vết chẻ ở chính giữagốc ghép (đối với ghép nêm) hoặc một phần vỏ của gốc ghép (đối với ghép cànhbên).
- Cắt 1 đoạn cành ghép có 2 - 3 mắt ngủ, trêncó các mầm hoa. Dùng dao vát 2 bên
gốc cành ghép (đối với ghép nêm) hoặc vát 1bên (đối với ghép cành bên). Chú ý vết cắt vát phải thật phẳng để cành ghép cóthể tiếp xúc tốt với gốc ghép.
- Đưa cành ghép vào phần đã chẻ của gốc ghéplàm sao cho phần vỏ của gốc ghép
phải được tiếp xúc với phần vỏ của cành ghépthật khít. Dùng dây nilon chuyên dùng buộc thật chặt phần ghép giữa gốc ghép vàcành ghép, sau đó buộc cuốn 1 lớp mỏng lên phần cành ghép để giảm sự thoát hơinước của cành ghép hoặc dùng 1 túi nilon nhỏ chụp ra ngoài bao cả cành ghép vàmắt ghép.
- Sau 2 - 3 tuần, mầm hoa từ cành ghép mọc vàđâm thủng nilon mỏng chui ra
ngoài.
Chú ý:Thao tác cắt mắt ghép, gốc ghép phải nhanh, chuẩn xác để tránh ôxy hoá
và tạo mặt phẳng không có khe hở giữa gốcghép với mắt ghép hoặc cành ghép. Khi buộc dây nilon phải chặt và chuẩn xác đểtượng tầng của gốc ghép với cành ghép hoặc mắt ghép được gắn khít vào nhau.
*) Chăm sóc cây sau khi ghép:
Sau khi cắt ngọn gốc ghép, các mầm ở phần gốcghép mọc lên nhiều, cần loại bỏ để
tập trung dinh dưỡng cho mầm hoa phát triển.Có thể dùng dao sắc chích nilon mỏng để mầm hoa dễ chui ra ngoài. Chăm sóc câygốc cho cây sinh trưởng tốt.
*) Chăm sóc cây khi có quả
Khi hoa nở có thể dùng kéo tỉa bớt các hoa dịhình, chỉ để 3 - 5 hoa/chồi. Khi quả
hình thành,tỉa bớt các quả nhỏ, chỉ để 1 - 2 quả/cành. Khi quả có đường kính 3 - 4 cm,dùng túi bọc quả chuyên dùng để bọc quả. Nếu dùng túi nilon phải lót bên trongbằng túi lưới xốp để nilon không dính trực tiếp vào vỏ quả, làm cháy, rám quả.